දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය තුළ කොමියුනිස්ට් විරෝධී ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක වුණු අතර සමලිංගිකයින්ව අවමාන තර්ජනයට(blackmail) ලක්වේය යන පදනම මත ඔවුන්ව ජාතික ආරක්ෂාවට තර්ජනයක් සහ ඇමරිකානු නොවන පිරිසක් ලෙස සලකන්නට විය. ඒ අනුව 1947-1950 අතර කාලයේ රාජ්‍ය රැකියා අයදුම්පත් 1700ක් ප්‍රතික්ෂේප වීමත්, හමුදාවෙන් 4380ක් සහ රාජ්‍ය රැකියාවලින් 420ක් සමලිංගිකයින් ලෙස සැකකර සේවයෙන් නෙරපීමත් සිදුවිය.1950 සහ 60දශක පුරාවටම FBI ආයතනය සහ පොලිස් දෙපාර්තමේන්තු ඇමරිකාවේ හඳුනාගැනුණු සමලිංගිකයින්ගේ, ඔවුන්ගේ ප්‍රියස්ථාන සහ මිතුරන්ගේ විස්තර රහස්‍ය ලෙස ලයිස්තු ගත කල අතර ඇමරිකානු තැපැල් සේවයෙන් සමලිංගිකත්වයට සම්බන්ධ දේවල් තැපැල්කරන ලිපින හසුකරගත්තේය. පොලිසියෙන් සමලිංගිකයින්ට පහසුකම් සැපයූ බාර් වසාදමා ඒවායේ පාරිභෝගිකයින් අත් අඩංගුවට ගෙන පුවත්පත් හරහා ප්‍රසිද්ධ කළේය. මේ අසාධාරණත්වයට එරෙහිව ඇමරිකාවේ Mattachine Society සහ Daughters of Bilitis(DOB) වැනි සංවිධාන බිහිවී විවිධ විරෝධතා පැවැත්වුවද කිසිදු පලක් නොවීය.
 |
| ඇලන් ටියුරින්(1912-1954) |
එංගලන්තයේ සමලිංගික චෝදනා හේතුවෙන් Lord Montagu, Micheael Pitt-Rivers, Peter Wildeblood වැනි ප්‍රසිද්ධ පුද්ගලයින්ට එරෙහිව නීතිය ක්‍රියාත්මක වුණි. අද පරිගණක විද්‍යාවේ පියා ලෙස හඳුන්වන ඇලන් ටියුරින් 1954දී සමලිංගික චෝදනා ලබා රසායනිකව වඳභාවයට පත්වීමට හෝ අවුරුදු 20ක සිරදඬුවමක් යන දෙකින් එකක් තෝරාගන්නා ලෙස නියෝග කෙරුණ අතර ඔහුව ලැබූ තනතුරුවලින්ද පහකර අපකීර්තියට පත් කරනු ලැබිණි. ඔහු පළමුවැන්න තෝරාගත්තේය. එහෙත් ඇතිවුණු මානසික පීඩාව හේතුවෙන් ඔහු සයනයිඩ් පෙවූ ඇපල් ගෙඩියක් කා අවාසනාවන්ත ලෙස සියදිවි නසාගත්තේය. ඒ වනවිට එංගලන්තය සහ වේල්සය තුළ සමලිංගික චෝදනා මත 1069 දෙනෙකු සිරගතකරනු ලැබ තිබුණි.
මේ අනුව එවකට සමලිංගිකත්වය නීතිවිරෝධී වූ විශේෂයෙන් ඇමරිකාව, එංගලන්තය වැනි රටවල දහස්ගණන් සමලිංගික කාන්තාවන් සහ පිරිමින් ප්‍රසිද්ධියේ අවමානයට, ශාරිරික වධහිංසන වලට, රැකියාවලින් ඉවතට, සිර ගතකිරීමට සහ මානසික රෝහල්වලට ඇතුල්කිරීම්වලට ලක්විය.මේ නිසා බොහෝ පිරිස් තමන්ගේ පෞද්ගලික ජීවිත වෘත්තීය ජීවිතයෙන් රහස්‍ය ලෙස ගෙවමින් දෙබිඩි ජීවිත ගතකළහ.
එංගලන්තයේ සිදුවූ මේ සිදුවීම් නිසා බ්‍රිතාන්‍ය රජය මගින් විද්වතුන් 15කින් සමන්විත කමිටුවක් සමලිංගික චෝදනා සහ ගණිකාවෘත්තිය පිළිබඳ වාර්තාවක් ලබාදීම සඳහා පත්කරනු ලැබුවේය. Wolfenden report යන නමින් 1957දී එම කමිටුවෙන් ඉදිරිපත් කරනු ලැබූ අවසන් වාර්තාවෙන් නිර්දේශ කරනු ලැබූවේ "එකිනෙකාගේ කැමැත්ත මත වැඩිහිටියන් දෙදෙනෙකු අතර සිදුවන සමලිංගික හැසිරීමක් තවදුරටත් සාපරාධී ක්‍රියාවක් නොවිය යුතුය යන්නය". ඒ වසරේම ඇමරිකානු මනෝ විද්‍යාඥ එවලින් හූකර් විසින් කරන ලද අධ්‍යයනයකින් පෙන්වාදෙනු ලැබුවේ සමලිංගික පිරිමින්ද සමලිංගික නොවන පිරිමින් මෙන්ම හොඳින් හැඩගැසී ඇතිබවය.
මේ ප්‍රවණතාව සහ දිගින් දිගටම සමලිංගිකයින් සිරගතකිරීමට එරෙහිව එල්ලවුණු විරෝධතා නිසා ඇමරිකාවේ ඉලිනොයිස් ප්‍රාන්තය 1961දී , එංගලන්තය සහ වේල්සය 1967දී, නැගෙනහිර ජර්මනිය 1968දී, බටහිර ජර්මනිය සහ කැනඩාව 1969දී ආදී වශයෙන් විවිධ රටවල් සමලිංගිකත්වය නිරපරාධීකරණය කළේය. ඒ සමඟම ඒ රටවල සමලිංගික චෝදනා ලැබූවන් නිදොස් කොට නිදහස් කෙරුණි.
 |
| ස්ටෝන්වෝල් තානායම |
සෙසු රටවල තත්ත්වය මෙසේ වුවත් ඇමරිකාව තුළ සමලිංගිකයින්ට එරෙහිව තවමත් මර්දනයක් දක්නට ලැබුණි. කෙසේ වෙතත් ඇමරිකාවේ ප්‍රධාන නගරවල සමලිංගිකයින් රහසේ එක්රැස්වුණු අතර හොරරහසේ ඉතා සූක්ෂමව සමලිංගිකයන් සඳහා වූ බාර් ක්‍රියාත්මක විය.පොලිසිය මගින් මෙවැනි ස්ථාන නිතරම වටලනු ලැබූ අතර එහි සිටියවුන් අත් අඩංගුවට ගැනිණි. කෙසේ වෙතත් 1969 ජූනි 28 වන දින නිව්යෝක් නගරය අසබඩ ග්‍රිනිච් ගම්මානයේ ස්ටෝන්වෝල් තානායම(Stonewall Inn) පොලිසිය මගින් වටලනු ලැබූ අවස්ථාවේදී පෙර නොවූ විරූ ලෙස බාර් එක තුළ සිටියවුන් ගල්මුල් වලින් පොලිසියට පහර දුන්හ. රැස්වුණු පිරිස පොලිස් අත්අඩංගුවට පත්වූවන් මුදාගත් අතර පොලිසියට පසුබැසීමට සිදුවිය. පසුව විශේෂ බලකායක් තත්ත්වය පාලනය කිරීමට ගියද පිරිස දෙගුණ වී "Gay Power!" යනුවෙන් කෑගසමින් ඔවුනටද ගල්මුල් එල්ලකළහ.මේ නිසා දෙපිරිස අතර දැඩි ගැටුමක් ඇතිවිය.මේ සිදුවීම වත්මන් ලිංගික විප්ලවයේ (sexual revolution) උපත ලෙස සලකනු ලැබේ. මේ ඓතිහාසික සිදුවීමෙන් පසු සමරිසි ප්‍රජාව එකතු වී නිව්යෝර්ක් නගර්යේදී සමලිංගික විමුක්ති පෙරමුණ(Gay Liberation Front-GLF) පිහිටුවාගත්තේය . තවද සමලිංගික ක්‍රියාකාරීන්ගේ සන්ධානය(Gay Activitists Alliance-GAA) නම් සංවිධානයක්ද පිහිටුවාගැනුණු අතර සමලිංගිකයින් වෙනුවෙන් "Gay" නම් පුවත්පතක්ද ආරම්භ විණි.
 |
| දම් අත් සලකුණ |
1969 ඔක්තෝබර් 31දින සැන්ප්‍රැන්සිස්කෝ නුවර San Francisco Examiner නම් පුවත්පත මගින් සමරිසියන්ට අපහාසවන අන්දමින් එහි පළකල ලිපිවලට එරෙහිව එම පුවත්පත් කාර්යාලය ඉදිරිපිට විරෝධතාවක් පැවැත්විණි.එහිදී එම කාර්යාලයෙන්ම කළ දම් පැහැති තීන්ත ප්‍රහාරය නිසා දම්පැහැ අත්සලකුණ සමලිංගික විමුක්ති ව්‍යාපාරයේ සලකුණ බවට පත්විය. පසුව 1970 ජුනි 28දින ස්ටෝන්වෝල් කැරලිවල පළමු සැමරුම නිව්යෝර්ක් නගරයේදී පළමු සමරිසි විමුක්ති දින පෙළපාලිය(Gay Liberation Day March) ලෙස පැවැත්වුණු අතර ලොස් ඇන්ජලිස් නුවර පළමු සමරිසි අභිමන් පෙලපාලිය( Pride Parade) පැවැත්විණි. මේ සමඟම බොහෝ බටහිර රටවල මෙවන් සංවිධාන සහ පෙළපාලි පැවැත්වීම ආරම්භ විය. මේ පෙළපාලිවලට වරින්වර පොලිසියෙන් බාධාද ඇතිවනු දක්නට ලැබිණි.වර්තමානයේද බොහෝ බටහිර රටවල එවන් අභිමන් පෙලපාලි ගමන් කරනු දක්නට ලැබෙයි.
 |
| 1970 ජුනි 28 ගමන් කළ පළමු පෙළපාලිය |
 |
| එකළ භාවිත වූ පෝස්ටරයක් |
එවකට ඇමරිකාවේ පැවති කළු ජාතික ඇමරිකානුවන්ගේ සම අයිතිවාසිකම් දිනාගැනීමේ පෙරමුණු, ස්ත්‍රී අයිතිවාසිකම් පෙරමුණු සහ වියට්නාම් යුද විරෝධී පෙරමුණු සමඟ සමලිංගිකයින්ගේ අයිතිවාසිකම් දිනාගැනීමට නව ජීවයක් සහ ශක්තියක් ලැබිණි.1971 වන විට ඇමරිකාවේ සෑම ප්‍රධාන නගරයකම පාහේ සහ බටහිර සංස්කෘතිය ඇති රටවල මෙවන් අයිතිවාසිකම් කණ්ඩායම් දක්නට ලැබුණු අතර සමරිසියන්ට සමාජයට බියෙන් සැඟව නොසිට එළියට එන්නැයි මෙම පෙරමුණු වලින් බලකරනු ලැබිණි.සමලිංගිකයන්ද අනෙකුත් මිනිසුන් මෙන්ම මිනිස් කොටසක් බව පෙන්වාදී සමරිසියන්ට සමාජය තුළ තිබුණු සෘණාත්මක ආකල්පය වෙනස් කිරීමට මෙම පෙරමුණු මගින් විශාල උත්සාහයක් ගනු ලැබිණි. මේ සමඟම 70දශකය තුළ එතෙක් දෙබිඩි ජීවිත ගතකල සමරිසියන් පෙරනොවූ විරූ ලෙස ඇමරිකාවේ මෙන්ම මෙවන් පෙරමුණු ඇතිවුණු බටහිර රටවලද සමාජයේ එළියට එනු(coming out) දක්නට ලැබුණි. සමරිසියන් ඔවුන්ගේ නිවෙස්වලින් පිටව නගරබදව ඒකරාශීවනු දක්නට ලැබිණි.
 |
1.1978දී ගිල්බට් බේකර් විසින් නිර්මානය කරන ලද තීරු අටක් ඇති පළමුව භාවිත කළ ධජය
2.රෙදිපිළි හිඟය මත 1978-1979 කාලයේ භාවිතාකළ ධජය
3.1979 සිට ජනප්‍රිය වූ වර්තමානයේ භාවිත වන තීරු හයකින් සමන්විත ධජය |
 |
| ILGAහි ලාංඡනය |
ඇමරිකානු මනෝවිද්‍යා සංගමය 1973දී සමලිංගිකත්වය මානසික ආබාධ ලයිස්තුවෙන් ඉවත්කරනු ලැබූ අතර ඇමරිකාවේ සමහර ප්‍රාන්තවල මෙන්ම බොහෝ යුරෝපානු රටවල සමලිංගිකත්වය නිරපරාධීකරණය වීම සිදුවිය. එහෙත් තවදුරටත් සමලිංගිකයින්ට එරෙහිව පැවැති කොන්කිරීම සහ රැකියාවලින් ඉවත්කිරීමට එරෙහිව 1977දී සැන් ප්‍රැන්සිස්කෝ නුවර හාර්වි මිල්ක්(Harvey Milk) නැමැති සමරිසි දේශපාලනඥයා විසින් දැඩි උත්සාහයක් ගත්තේය. 1978දී අන්තර්ජාතික කාන්තා සහ පිරිමි සමරිසි සංගමය(ILGA- International Lesbian and Gay Association) පිහිටුවා ගැනුණු අතර සමරිසි අභිමන් ධජයක්ද(pride flag) නිර්මාණය කෙරිනි.දේදුන්නේ වර්ණ සහිත එම ධජය ඔසවනු ලබන්නේ රතු පැහැය ඉහළින් තිබෙන පරිදිය.එය පළමුවරට භාවිත කරන ලද්දේ 1978 ජුනි 25වන දින සැන්ප්‍රැන්සිස්කෝ නුවර පැවති පෙළපාලියකදීය.මෙම දේදුනු වර්ණයෙන් යුත් සැරසිලි, රෝස ත්‍රිකෝණය සහ ග්‍රීක ලැම්ඩා ලකුණ එදා සිට අද දක්වාම අභිමන් පෙලපාලිවල දක්නට ලැබේ.කෙසේ වෙතත් මෙම විප්ලවයට එරෙහිව විවිධ කණ්ඩායම් අතින්ද විවිධ වැඩසටහන් දියත්වුණු අතර ඇනීටා බ්‍රයන්ට්(Anita Bryant)ගේ ප්‍රධානත්වයෙන් 1977දී ඇරඹි "Save our Children"වැඩසටහන නිසා සමරිසි අයිතිවාසිකම් පෙරමුණුවල පසුගාමිත්වයක්ද සිදුවුණු අතර සමලිංගිකයින් යැයි සැකපිට ගුරුවරුන් පාසලෙන් නෙරපීමක්ද සිදුවිය.
 |
1974 සිට ලැම්ඩා ලකුණ සමරිසි
අයිතිවාසිකම් වල සංකේතය
ලෙස සලකනු ලැබේ |
80දශකය තුළ දෙවන ලෝක යුද සමයේ මියගිය යුදෙව්වන් මෙන්ම සමලිංගිකයින් වෙනුවෙන්ද ස්මාරක යුරෝපයේ පිහිටුවනු ලැබුවේය. ඒඩ්ස් රෝගය පළමුවරට මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතකරන්නන් සහ පිරිමි සමරිසියන් අතරින් හඳුනාගැනීමත් සමඟ එය සමලිංගිකයින්ට 'දෙවියන් විසින් දෙන ලද දඬුවමක්' ලෙස බටහිර සමාජය විසින් සලකන්නට විය. ඒ අතරම ඒඩ්ස් රෝගය 'සමරිසි රෝගයක්(gay disease)' ලෙස සමහරු සලකන්නට විය. එහෙත් විද්‍යාඥයින් විසින් ඒඩ්ස් සමරිසියන්ගේ රෝගයක් නොවන බව නිගමනය කිරීම සහ විෂමලිංගිකයින්ට බහුලව ඒඩ්ස් රෝගය ව්‍යාප්ත වීමත් සමඟ සමලිංගිකත්වයට බටහිර ලෝකය තුළ පැවති ආකල්පය ධනාත්මක අතකට යොමුවන්නට විය.
දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ලොවපුරා බටහිර යටත්විජිත ලෙස පැවැති රටවලට නිදහස ලැබුණු අතර ඒ අනුව සමහර රටවල් සමලිංගිකත්වයට එරෙහි නීතිරීති ඉවත් කලේය.අප්‍රිකාවේ ඇතැම් රටවල අද දක්වාම කතෝලික දහමේ බලපෑම මත තවමත් එම නීති පවතින නමුදු මුස්ලිම් රටවල් එම නීතිරීති තවත් දැඩිකලේය. වර්තමානයේ ඇතැම් අප්‍රිකානු සහ මධ්‍යම ඇමරිකානු රටවල කාන්තා සමලිංගිකත්වය නීත්‍යානුකූල නමුත් පිරිමි සමලිංගිකත්වය නීති විරෝධීය.
 |
නාසින් අතින් පීඩාවට ලක්වුණු සමරිසියන් වෙනුවෙන් 1985දී නෙදර්ලන්තයේ
ඉදිකල ස්මාරකයක් |
90දශකයේ සිට ආසියාවේද සමරිසි අයිතිවාසිකම් සංවිධාන බිහිවීමේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 1994දී පිලිපීනයේ පළමු ආසියා සමරිසි අභිමන් පෙළපාලිය පැවැත්විණි.එමෙන්ම සංක්‍රාන්තිලිංගිකයින් සහ අන්තර්ලිංගිකයින්ද මෙම පෙරමුණු වලට එක්වීය. ඔවුන් සියල්ල LGBT, LGBTQ, LGBTI(Lesbian,Gay,Bisexual,Transgender,Intersex,Questioning) ලෙස තනි නමකින් හැඳින්වීමද ඇරඹුනු අතර පහත දැක්වෙන සංකේතද භාවිත වන්නට පටන්ගත්තේය.අද වනවිට සංක්‍රාන්තිලිංගිකයින්ට ලිංගික වෙනස්කම් සිදුකිරීමේ සැත්කම්ද බටහිර වෛද්‍යවිද්‍යාවේ දියුණුව නිසා සිදුකර ගැනීමට හැකි අතර බොහෝ රටවල් එම ලිංගික වෙනස්වීම නීතියෙන් පිළිගනියි.
 |
| වමේ සිට පිළිවෙලින් Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender සංකේත |
1992දී ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය සමලිංගිකත්වය මානසික රෝග ලැයිසිතුවෙන් ඉවත්කළේය. ඒ සමඟ 1993දී රුසියාව, 2002දී චීනය, 2009දී ඉන්දියාව වැනි ලොව ප්‍රධාන රටවල් සමලිංගිකත්වයට එරෙහි නීති ඉවත්කිරීම ඉන් කැපී පෙනේ.2003 වනවිට ඇමරිකාවේ ප්‍රාන්ත සියල්ලේම සමලිංගිකත්වයට එරෙහි නීති ඉවත්කර තිබුණි. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු වර්තමානය දක්වා කාලය තුළ බොහොමයක් රටවල සමලිංගිකත්වය නිරපරාධීකරනය වුණු අතර සිදුවුණු ආකල්ප වෙනස මත අද වනවිට ඉන් නොනැවතී සමලිංගික සබඳතා නීති ගතකිරීමට, දරුවන් හදාගැනීමට දීමට පමණක් නොව පුද්ගලයෙකුට ඔහුගේ ලිංගික අනන්‍යතාවය සහ ලිංගික දිශානතිය මත හානි කිරීමට එරෙහිව නීතිගෙන ඒමද ඇතැම් රටවල් මගින් සිදුකර ඇත.2002දී ජර්මනිය නාසින් කළ ක්‍රියා වෙනුවෙන් සමරිසි ප්‍රජාවෙන් සමාව ඇයදීමත්, 2009දී බ්‍රිතාන්‍ය අගමැති ඇලන් ටියුරින්ට එල්ල කළ චෝදනා වලට සමාව ඉල්ලා සිටීමත් සමලිංගිකත්වයට වත්මන් බටහිර ලෝකය තුළ ඇති ස්ථානයට කදිම නිදසුනකි.
තවත් තොරතුරු ඊළඟ ලිපියෙන්....
